This archived website 'Flemish primitives' is temporarily not being updated. Certain functionality (e.g. specific searches in the collection) may no longer be available. News updates about the Flemish primitives will appear on vlaamsekunstcollectie.be. Questions about this website? Please contact us at info@vlaamsekunstcollectie.be.

Klaas Verplancke

De favoriete selectie van Klaas Verplancke

Weinig illustratoren kunnen werk voorleggen dat zo verscheiden is als dat van Klaas Verplancke (1964). Sinds 1990 publiceerde hij meer dan 140 boeken en ontelbare losse bijdragen in kranten en magazines, met vele prenten voor alle leeftijden. Hij publiceert bij uitgeverijen zowel in als buiten Vlaanderen. De rode draad in al zijn illustraties is de combinatie van vakmanschap en creativiteit, aangevuld met een altijd terugkerend gevoel voor humor. Klaas' werk verscheen in meer dan 40 vertalingen en werd nationaal en internationaal bekroond met onder andere de prestigieuze Ragazzi Award in Bologna. Klaas laat zich voor zijn werk graag inspireren door een uitgebreide kunsthistorische kennis. Heel regelmatig bevat zijn werk dan ook knipoogjes naar de 15de-eeuwse gotische schilderkunst. Klaas verklaarde zich bereid om voor de VKC zijn favoriete Vlaamse primitieven te becommentariëren. Meer info op http://www.klaas.be.

1. Oordeel van Cambyses

Gerard David
Groeningemuseum Brugge

              

De immense wreedheid die haaks staat op de emotionele afstandelijkheid maakt van dit schilderij een van de meest obsederende beelden die ik in jaren heb gezien. Alle emoties zijn ontmanteld om zo veel mogelijk ruimte te maken voor het verhaal, een bikkelharde levensles over standvastigheid.
Zelfs binnen de hedendaagse overrompelende en ongenuanceerde beeldcultuur is de directheid van dit schilderij bijzonder confronterend. De gruwelijke scene op het rechterpaneel voltrekt zich tijdens een ijskoude stilte, maar baadt in warme en zachte aardkleuren. De marteling verandert in een bloedeloze operatie. De perfectie waarmee dit is geschilderd, doet denken aan een didactische kijkplaat die eerder thuishoort in een les anatomie, dan in een museum.
Al die onwezenlijke contrasten maken dat dit beeld op mijn netvlies blijft kleven. Het is dezelfde dualiteit die ik ook zie in het kleine rechterpaneel van het Retabel van de Heilige Nicolaas.

2. Retabel van de heilige Nicolaas

Meester van de Legende van de heilige Lucia
Groeningemuseum Brugge

               

Dit retabel leest als een "storyboard" met een hoog narratief gehalte. Mijn aandacht gaat in het bijzonder naar het tafereel rechtsboven, omdat de sfeer en het dualisme in dit beeld veel gelijkenissen vertonen met Gerard Davids Oordeel van Cambyses. Ook hier verandert een in wezen gruwelijke scène in een emotieloos theater met houterige acteurs in een warm gekleurd decor. De moord op de drie kinderen wordt zonder enige schijn van passie uitgevoerd. In de technische uitvoering sluipen enkele tegenstrijdheden en foutjes die door hun onbevangenheid ontwapenend zijn: het perspectief van de tegels staat haaks op het onechte standpunt van waaruit het bed is geschilderd. De fijne weergave van textuur en lichteffecten staan in schril contrast met de stuntelige anatomie van de handen en de stijve choreografie van de plooien.

3. De kruisdraging

Jheronimus Bosch
Museum voor Schone Kunsten Gent

                                 

Te midden van een drukdoende, lawaaierige massa staat een ingetogen Jezus te bidden om kracht, om het kruis te kunnen dragen. Net dat contrast maakt deze figuur zo eenzaam. Het volk schenkt immers geen aandacht aan de lijdende. Die spankracht wordt nog versterkt door de lelijke tronies die als duivels rond het hoofd van Jezus cirkelen. Het kwaad bedreigt het goede. Enkel de mooie Veronica, beneden links, brengt wat troost en hoopvol licht in dit sombere tafereel. Meer dan een onderdeel van de kruisweg is deze ‘death row' een onontkombaar icoon van collectieve waanzin versus totale eenzaamheid.

4. Laatste Oordeel

Jheronimus Bosch
Groeningemuseum Brugge

                                                        Alle typische Bosch-kenmerken en symbolen zijn aanwezig in deze allegorische en macabere ‘Cirque de la Condition Humaine'. Het is het allesomvattende beeldverslag van een tijd waarin men danste in de schaduw van de galg en de ondraaglijke lichtheid van het harde bestaan altijd in het paradijs eijndigt, dan wel in het inferno. De onfeilbare God wikt, weegt en beschikt.
Tussen leven en dood is er amper ruimte. De engel en de duivel wachten om de hoek en daarom schildert Bosch de hemel en de hel als een aards tafereel. Met enig sarcastisch mededogen maakt hij van de hel een brandend oorlogsgebied waar de sterksten de dood nog even kunnen uitstellen.

5. De Zeven Sacramenten

Rogier van der Weyden
Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen

           

Er bestaat geen groter contrast tussen de emotionele geladenheid van Rogier van der Weyden en de kilte in Gerard Davids Oordeel van Cambyses. In De zeven sacramenten zuigt het hypnotiserend perspectief je binnen in de ruimte en het leven dat in zeven sacramentele stappen van links naar rechts voorbijglijdt. Het perspectief eindigt in de houten omlijsting en de bogen die als een dak boven dit werk hangen. Van der Weyden vangt de tijd in een scène op drie panelen die hij door de achterliggende diepte met elkaar verbindt en tot een optisch geheel maakt. Hoog boven dit kleurrijke leven hangt, te midden van het grijs, een eenzame Jezus. De wenende vrouwen aan de voet van het kruis zijn gehuld in een zee van gracieuze plooien die hun verdriet, passie en beweging nog uitvergroten.

6. De schilder en zijn vrouw

Meester van Frankfurt
Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen

                    

Dit is een relatief klein maar fijn schilderijtje met een charmerende naïeve toets omwille van de licht vervormde anatomische verhoudingen. Enkele semantische details (wapenschild, viooltjes, huisraad, ring,...) leveren informatie op over de levensstandaard en het schildersberoep van de man die de toeschouwer vastberaden in de ogen kijkt, terwijl de vrouw met een ernstige blik een viooltje toont. Een zelfportret uit deze tijd is uitzonderlijk, een dubbel zelfportret in één lijst is dat nog meer. Maar wat dit werkje voor mij bijzonder maakt zijn de twee vliegen die zijn geland op het bord met kersen en het witte kapje van de vrouw. Wie goed kijkt ziet dat de twee insecten zijn geschilderd bovenop het tafereel. Alsof de schilder ons met deze grappige trompe-l'oeil wil overtuigen van zijn vakmanschap en de levensechtheid van zijn werk. Het is zo echt dat zelfs vliegen zich vergissen. Die 3D-illusie wordt nog versterkt door het tafelblad dat precies op de onderste kaderrand lijkt te rusten.

7. Legende van de heilige Ursula van Keulen

Meester van de (Brugse) Legende van de heilige Ursula
Groeningemuseum Brugge

                                  

Dit werk pik ik eruit omdat ik dit beschouw als een schoolvoorbeeld van boeiende, gefaseerde vertelkunst: een oervorm van de strip of de graphic novel. Het is een woordeloos maar perfect leesbaar en nauwkeurig verteld beeldverhaal. Hoofdpersonages, herhalingen, wisselende decors en perspectieven zijn harmonisch bijeengehouden door een consistent stijlbeeld en kleurenpalet.

8. Madonna omringd door serafijnen en cherubijnen

Jean Fouquet
Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen

                                        

Dit is een bijzonder intrigerend en atypisch schilderij dat door het kleurgebruik en de stilering bijna modern oogt. De Madonna en het kind lijken uit marmer gebeiteld en het koele wit wordt nog versterkt door het contrast met de rode en blauwe engelen in de achtergrond. Tussen de twee bevroren protagonisten is geen oogcontact of interactie. Vergelijk dit met ‘De Maagd en het kind' ( ‘Madonna Duran') die Van der Weyden in dezelfde periode schilderde. Maria is gehuld in een warm rood, en buigt toegewijd naar haar kind dat bladert in een boek. Twee figuren van vlees en bloed.
Het is fascinerend en verhelderend om te zien hoe twee kunstenaars bijna gelijktijdig hetzelfde onderwerp binnen dezelfde toen geldende iconografie, op een totaal verschillende wijze uitwerken. Het is een perfecte afspiegeling van twee creatieve persoonlijkheden.

9. Calvarieberg

Antonello da Messina
Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen

                            

Van Jezus' kruisiging en dood zijn ontelbare versies geschilderd, maar sommige hebben een retorische impact die je niet loslaat. Bij figuratieve kunst heb ik snel de neiging om bijna fysiek in het werk te willen treden. Dan voel ik de koude, doodse stille in de zilte kleuren en de tonnen lucht die dit beeld voor de helft inpalmen en de drie gekruisigden van elkaar wegduwen.
Ook compositorisch is dit schilderij intelligent opgebouwd. De achteroverleunende figuren links en rechts openen het beeld naar boven, hemelwaarts. De beweging en golving in de twee afgeknotte bomen zijn een uitvergroting van de stuiptrekkingen van de stervende moordenaars. In hun krampachtige bewegingen zinderen het lijden en de strijd tegen de dood, een fel contrast met de serene houding van Jezus, en Maria en Johannes aan de voet van het kruis.
De vele semantische details (de schedel, de slang, de uil,...) op de voorgrond, en de twijg en de stronk achter het kruis, zijn verwijzingen naar dood en verlossing.

10. Heilige Barbara van Nicodemië

Jan van Eyck
Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen

                   

In een top 10 van Vlaamse primitieven mag van Eyck niet ontbreken. Zijn werk en invloed zijn onuitwisbaar in het erfgoed van de mensheid. Zijn schilderijen zijn wereldberoemde iconen en daarom zijn minder bekende studies als deze interessant, omdat ze ons een inkijk geven in de meer fragiele, zoekende meesterschilder. Het blijft gissen of dit een grisaille is, of een voorstudie. Los daarvan bewijst dit werk dat van Eyck zijn onnavolgbare schildertechniek, kleurenpracht en finesse niet nodig heeft om ons een overdonderende demonstratie te geven van zijn vakmanschap en zijn talent om een complex en gruwelijk heiligensprookje als dit te kristalliseren in een machtig beeld.

Mobiele navigatie