Portret blijkt originele Gossart

Portret van een man, een schilderij uit het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) dat eerder toegeschreven was aan een navolger van Jan Gossart (1478-1532), blijkt na restauratie een eigenhandig werk van de meester te zijn. Het paneel is sinds 1841 in het bezit van het KMSKA. Ridder Florent van Ertborn legateerde het schilderij samen met kunstwerken van Jan van Eyck, Hans Memling, Rogier van der Weyden, Jean Fouquet en anderen aan het museum.

The Metropolitan Museum of Art in New York vroeg het Portret van een man in bruikleen voor de tentoonstelling Man, Myth and Sensual Pleasures: Jan Gossart's Renaissance die van 6 oktober 2010 tot 17 januari 2011 in New York aanwezig was. Daarna reisde de expo naar The National Gallery in Londen.

Portret van een man verkeerde in een erbarmelijke staat. Door de dikke vergeelde vernislagen, de verkleurde retouches en de overschilderde achtergrond was het schilderij nauwelijks nog toonbaar. Maryan Ainsworth, curator van de expo in het Metropolitan, vermoedde de aanwezigheid van Gossarts hand in het werk. Om het paneel tentoonstellingsklaar te krijgen, bood het New Yorkse museum aan om het te laten restaureren in hun atelier. De behandeling door restaurator Karen Thomas leverde een fantastisch resultaat op. Door de reiniging hebben het coloriet, de contrasten en de plasticiteit aan kracht gewonnen. Toen de kwaliteit van het portret weer tot zijn recht kwam, bevestigde Ainsworth dat het om een eigenhandig werk van de meester gaat. Het portret dook vervolgens in het New Yorkse straatbeeld op als campagnebeeld van de expo.

Het werk is uitgevoerd in olieverf op een boogvormig paneel van 61 bij 45 cm. Het is de buste van een onbekende man, driekwart naar links gedraaid. Hij draagt modieuze kleding van het begin van de zestiende eeuw: zwarte hoed, los wit hemd en een goudgele tuniek met een zwarte mantel. Omwille van het wapenschild werd lang gedacht dat het om Frank van Borselen ging, de vierde echtgenoot van Jacoba van Beieren. Deze identificatie is onjuist want het wapen is pas later aan het schilderij toegevoegd. Na de reiniging was het wapenschild bijzonder storend geworden. Het bleek slecht geschilderd en deed afbreuk aan de ruimtelijkheid van de compositie. In overleg werd daarom besloten het te overschilderen. Op die manier is het wapen wel als historisch document bewaard gebleven, maar verstoort het de ruimtelijke illusie niet.

Jan Gossart is de scharnierfiguur tussen de laatmiddeleeuwse traditie van een Jan van Eyck en de barokke realisaties van Peter Paul Rubens. Hij schilderde als eerste erotische naakten in historische en mythologische taferelen. Gossart of Mabuse, naar zijn geboortestad Maubeuge (graafschap Henegouwen) genoemd, werd rond 1478 geboren. Na zijn studiereis naar Rome in 1508-1509, introduceerde hij de Italiaanse renaissance in de Nederlanden. In tegenstelling tot de Antwerpse maniëristen beperkte hij zich niet tot het overnemen van siermotieven, maar begreep hij de "geest" van de renaissance.