Deze gearchiveerde website ‘De Vlaamse primitieven' wordt tijdelijk niet meer geactualiseerd. Bepaalde functionaliteiten (vb. gericht zoeken in de collectie) zijn hierdoor mogelijk niet meer beschikbaar. Nieuwsupdates over de Vlaamse primitieven verschijnen voortaan op vlaamsekunstcollectie.be. Vragen over deze website? Neem contact op via info@vlaamsekunstcollectie.be.

Het originele Lam in het Lam Godsveelluik van de Van Eycks

Na intensief onderzoek heeft het restauratieteam van het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK, Brussel) de oude overschildering verwijderd die het hoofdpersonage van het Lam Godsveelluik bijna vijf eeuwen lang bedekte. Het welbekende Lam – een onbewogen en eerder neutrale figuur, met een breed voorhoofd en grote oren – maakt zo opnieuw plaats voor Van Eycks origineel. Dat middeleeuwse Lam fascineert door zijn uitgesproken snuit en grote, frontale ogen waarmee het de toeschouwer intens betrekt bij het ultieme offertafereel. 

Oude overschilderingen

Het Lam voor en na de behandeling

L: Detail hoofd van het Lam voor behandeling / R: na het verwijderen van de overschildering  Sint-Baafskathedraal Gent © Lukasweb.be-Art in Flanders vzw, foto KIK-IRPA 

Al in het midden van de zestiende eeuw werd het Lam overschilderd. Dit maakte deel uit van een grotere campagne waarbij men kleine beschadigingen en enkele vroege, slordige restauraties aan het oog wilde onttrekken en het meesterwerk een fris uitzicht wilde geven. Bij een vorige restauratie in 1951 werden de groene overschilderingen rondom het Lam al weggehaald en kwamen de twee originele oren terug te voorschijn. Zo pronkte het Lam tot voor kort met vier oren.

Het multidisciplinaire onderzoek van het KIK, in samenwerking met onderzoekers van de universiteiten van Gent en Antwerpen, toonde aan dat in totaal zo’n 45% van het verfoppervlak van het centrale paneel met de Aanbidding van het Mystieke Lam in de zestiende eeuw werd overschilderd. Naast het Lam werden toen ook de luchtpartij, gebouwen en heuvels in de achtergrond, gewaadplooien en het altaarkleed bedekt met een nieuwe verflaag. De onderliggende, originele schildering van de Van Eycks blijkt slechts op 3% van het oppervlak verloren te zijn en wordt nu integraal blootgelegd. 

De échte Van Eyck 

De lucht tijdens het verwijderen van de overschilderingDetail van de lucht tijdens het verwijderen van de overschildering. De originele wolken komen tevoorschijn in de lichtblauwe lucht aan de linkerzijde Sint-Baafskathedraal Gent © Lukasweb.be-Art in Flanders vzw, foto KIK-IRPA 

Bij het wegnemen van de overschilderingen – een delicate ingreep uitgevoerd met chirurgische scalpels onder een stereomicroscoop – vonden de restaurateurs een luchtpartij met subtiele kleurschakeringen en streperige wolken. De originele gebouwen, tot voor kort bedekt met een grijzige laag, tonen opnieuw een veelheid aan kleuren en een opmerkelijk lichtspel. Van onder de summiere overschildering ter hoogte van de horizon komen zelfs nieuwe gebouwen aan het licht. De effen beschildering van de kledij maakt plaats voor lumineuze gewaden met complexe plooien opgebouwd uit fijne lichtaccenten en diepe schaduwen. 

Nieuwsbericht KIKIRPA, 19 juni 2018