Deze gearchiveerde website ‘De Vlaamse primitieven' wordt tijdelijk niet meer geactualiseerd. Bepaalde functionaliteiten (vb. gericht zoeken in de collectie) zijn hierdoor mogelijk niet meer beschikbaar. Nieuwsupdates over de Vlaamse primitieven verschijnen voortaan op vlaamsekunstcollectie.be. Vragen over deze website? Neem contact op via info@vlaamsekunstcollectie.be.

De Calvarieberg gerestaureerd

De restauratie van de Calvarieberg van Antonello da Messina in opdracht van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) is voltooid. Het was de moeilijkste opdracht die Susan Farnell, reeds tientallen jaren in het vak, ooit kreeg. De zware overschilderingen konden enkel met scalpel en microscoop verwijderd worden. De Calvarieberg is een van de topwerken van de Italiaanse renaissancemeester. Slechts 46 werken worden wereldwijd bewaard.

Antonello da Messina (ca. 1430-1479) is een van de belangrijkste kunstenaars van het Italiaanse quattrocento. Hij perfectioneerde de techniek van het schilderen in olieverf, geïnspireerd door de kunst van de Vlaamse primitieven. Het paneel kwam in 1841 in de collectie van het KMSKA via het legaat van ridder Florent van Ertborn en is het enige werk van da Messina in België. Het is opgenomen in de topstukkenlijst.

Da Messina schilderde de Calvarieberg in 1475. Het schilderij is gesigneerd en gedateerd, waardoor identificatie en ontstaansdatum onbetwistbaar zijn. Het werk was een van de hoogtepunten op de monografische tentoonstelling in de Scuderie del Quirinale in Rome in 2006. Deze expo was de aanleiding om de behandeling van dit belangrijke werk op te starten.

Het KMSKA sprak Susan Farnell aan voor deze delicate klus. Zij restaureerde onder andere Man met een munt van Hans Memling en De verloren zoon van Peter Paul Rubens, beide in de collectie van het KMSKA. "Ik ben al jaren in het vak, maar dit was mijn moeilijkste opdracht ooit! De behandeling was complex omdat er veel overschilderingen waren die alleen mechanisch verwijderd konden worden."

De eerste stap was een behandeling van de houten drager. De restaurator haalde de donkere vernislaag weg. Nadien verwijderde ze de overschilderingen, die een zeer groot deel van de originele verflaag bedekten. Dit was de meest precaire en tijdrovende fase van de restauratie omdat de overschilderingen niet oplosbaar bleken met solventen. Ze konden enkel millimeter per millimeter, met scalpel en microscoop, verwijderd worden.

Onder de overschilderingen kwamen nogal wat problemen aan het licht. Het populierenhout was aangetast door houtworm en sommige zones waren bijzonder broos en zelfs beschadigd. De originele verflaag was echter in veel betere conditie dan in eerste instantie verwacht werd. Het resultaat van de restauratie is dan ook spectaculair. "Het schilderij is zeer helder geworden, het heeft aan diepte gewonnen en nu kan je de fabelachtige details en Antonello's virtuoze techniek terug waarnemen!", meldt Susan Farnell.

De restauratie van de Calvarieberg ving aan in juni 2008 en werd in januari 2011 afgerond. Een internationale commissie van specialisten volgde de restauratie op. Het schilderij werd ook onderzocht door de Universiteit Antwerpen, het Europese mobiel laboratorium MOLAB en INOA (Istituto Nazionale de Ottica Applicata-CNR).
De Calvarieberg krijgt tot slot ook een nieuwe lijst. Het schilderij maakt deel uit van de selectie voor de expo Meesterwerken in het MAS. Vijf eeuwen beeld in Antwerpen. Daar zal het voor het eerst in zijn originele pracht bewonderd kunnen worden.