This archived website 'Flemish primitives' is temporarily not being updated. Certain functionality (e.g. specific searches in the collection) may no longer be available. News updates about the Flemish primitives will appear on vlaamsekunstcollectie.be. Questions about this website? Please contact us at info@vlaamsekunstcollectie.be.

Annunciatie en de aanbidding van het Jezuskind

Artist: 
Petrus Christus I
Biography: 

Baerle 1415/ 1435 - Brugge 1475/ 1476

Dated: 
1452
Material : 
olieverf op paneel
Dimensions: 
109 cm x 85.5 cm
Inventory number: 
1983.GRO0019.I-0020.I
Museum:
Groeningemuseum Brugge
Category:
Categorie A: Vlaamse primitieven
Subcategory:
15e eeuw Aanbiddingen Geboortes Heilige families Verkondigingen
Keyword:
Religieuze voorstellingen
Format:
Diptychs

Op het paneel links gebeurt de Annunciatie in een kerk en niet in een kamer of een slaapvertrek wat meer voorkomt bij Jan van Eyck en in de door Van Eyck beïnvloede kringen. Het grote medaillon van het glasraam stelt de Kroning van Maria voor, de twee kleinere bevatten schildjes met een witte vaas met lelies en een witte toren, wellicht de ivoren toren uit het Hooglied, symbolen van Maria's maagdelijkheid en onbevlekte ontvangenis. De vier tafereeltjes op de arcade hebben betrekking op Maria's voorgeschiedenis, van links naar rechts: De verkondiging aan Joachim, de ontmoeting van Anna en Joachim aan de Gouden Poort, de geboorte en presentatie van Maria in de tempel.
In De aanbidding van het Jezuskind is een iconografisch programma uitgewerkt op basis van de antithetische symboliek van Oud en Nieuw Testament toegespitst op de erfzonde die door de menswording van Christus wordt afgelost. De zondige oertijd vóór het instellen van de Wet wordt op de arcade uitgebeeld met de Offergave van Kaïn, de Moord op Abel en de Zondeval.
Petrus Christus is de belangrijkste meester in Brugge in de periode tussen Jan Van Eyck en Hans Memling.
De Boodschap van de engel aan Maria voltrekt zich midden in de beuk van een gotische kerk. Een openstaande deur ontsluit een strook van de heldere buitenwereld. De ramen zijn kleurloos, behoudens enkele figuratieve medaillons in het grote glasraam boven het portaal, dat een ingewikkeld gotisch tracé vertoont. Het grote medaillon stelt de Kroning van Maria voor, de twee kleinere bevatten schildjes met een witte vaas met lelies en een witte toren, wellicht de ivoren toren uit het Hooglied, symbolen van Maria's maagdelijkheid en onbevlekte ontvangenis. De architectuur is vereenvoudigd maar constructief realistisch uitgewerkt en de behandeling van het complexe lichteffect, veroorzaakt door drie lichtbronnen van verschillende natuur (glasramen, deuropening en algemene tafereelverlichting schuin links buiten het schilderij), geeft de subtiele sensatie van een werkelijke ervaring. In de holte van de halfronde okerkleurige stenen arcade, die als venster op het tafereel werkt, zijn witstenen gebeeldhouwde tafereeltjes aangebracht, zoals in de portaalboog van een kerkgevel. De vier tafereeltjes hebben betrekking op Maria's voorgeschiedenis, van links naar rechts: de Boodschap aan Joachim, de Ontmoeting bij de Gouden Poort, de Geboorte van O.-L.-Vrouw en de Tempelgang. De profetenbeeldjes links en rechts op een zuiltje kunnen niet aan de hand van hun attributen (boek, schriftrol) geïdentificeerd worden. De deuropening geeft uit op een kanaalachtig stadsgezicht dat wel aan Brugge herinnert. Of de twee pauwen op het muurtje hier de Verrijzenis symboliseren, is moeilijk uit te maken. Het zijn paradijselijke vogels, die het eeuwige leven oproepen en aldus zeker passen bij het begin van het verlossingsverhaal.

Op het paneel rechts bevinden Maria en Jozef zich in de bouwvallige stal rondom het op een hoopje stro liggend kind Jezus. Drie engelen zweven in aanbidding boven hen. In het heuvelachtig landschap ligt een omwalde stad, waarvan het silhouet sterk aan Brugge herinnert. Enkele schaapherders in het land hebben blijkbaar de hemelse boodschap nog niet ontvangen. Het hoofdtafereel is omspannen door een geschilderd architecturaal raam dat de picturale ruimte vooraan afsluit. De sculpturale versiering boven de boog is door zijn rechtlijnige indeling in ondiepe rechthoekige nissen, waarin contrasterende witstenen figuurtjes het verhaal uitbeelden, uniek in de 15de-eeuwse schilderkunst in de Nederlanden. Italiaanse invloed is hier waarschijnlijk. Het iconografisch programma steunt op de antithetische symboliek van Oud en Nieuw Testament en handelt meer in het bijzonder over de erfzonde die door de menswording van Christus wordt gedelgd. Op de arcade wordt de zondige oertijd voor het instellen van de Wet uitgebeeld: de Offergave van Cain en Abel en de Moord op Abel, voorafgegaan door de Zondeval.

Mobiele navigatie